donderdag 11 december 2014

dinsdag 7 oktober 2014

Si comprehendis...

Si comprehendis, non est Deus
Als je het begrijpt is het niet God

Augustinus, preek 117 3.5

vrijdag 26 september 2014

Geloof-waardig?

Een poosje geleden las ik in een christelijke nieuwsbrief: "Faith (met de betekenis van 'vertrouwen' en 'geloof') kan moeilijk zijn. Het is niet te pakken of te bewijzen. Het kan ons aanvliegen omdat we zelf zo snel het heft in handen houden of twijfelen. Dan is het goed de waarheid voor ogen te houden. Want Jezus zegt: "Ik ben met u al de dagen, tot de voleinding van de wereld."

De alinea raakte me, maar niet op een positieve manier. Hoewel de auteur het misschien niet zo bedoeld heeft, lijkt hij mij te zeggen dat geloof (in de waarheid) verheven is boven alle twijfel. Dat is natuurlijk niet zo. Elk geloof omvat immers aannames, en een groot aantal van die aannames zijn onderzoekbaar. Als ik zeg te geloven in de grootse verbetering van de klimaatomstandigheden van de afgelopen 25 jaar en ik prijs hiervoor het toegenomen wegverkeer en de bijbehorende uitstoot van fijnstof, is mijn geloof zelf niet te betwisten: als ik zeg hierin te geloven, zal ik het vermoedelijk menen, maar omdat niemand in mijn hoofd kan kijken, kan niemand zeker weten of ik werkelijk geloof wat ik zeg. Wat wél te onderzoek is, is of mijn geloof realistisch is. Hiervoor kun je je bijvoorbeeld wenden tot wetenschappelijk onderzoek naar het effect van de uitstoot vam fijnstof op onze leefomgeving. De meeste mensen zullen dan tot de conclusie komen, dat ik ergens in geloof, dat niet waar is.

Als het gaat om het christelijke geloof, hebben gelovigen diverse gradaties van aannames. De één houdt er een letterlijke lezing van Genesis op na, de ander een figuurlijke. De één bepleit een fysieke opstanding van Jezus en een leeg graf, de ander een spirituele betekenis van wederopstanding. Veel aannames houden verband met hoe er tegen de Bijbel wordt aangekeken: is die onfeilbaar (op detailniveau of op de grote lijn) of niet? En omdat je de Bijbel kunt onderzoeken, kun je indirect ook de aannames van gelovigen onderzoeken.

De Verlichting was de motor achter onder andere historisch-kritisch bijbelonderzoek. Maar ook uit de hoek van de archeologie, de biologie, de genetica, de natuurkunde, de geschiedkunde hebben wetenschappers sinds de 18e eeuw hun pijlen op de bijbel gericht. Wat mij betreft is de voortdurende discussie over schepping of evolutie dan ook feitelijk een afleidingsmanoeuvre van wat er werkelijk aan de hand is: op alle fronten zijn/worden ontdekkingen gedaan (of juist niet gedaan), die zowel het onfeilbare gelijk als het interpretatieve gebruik van de bijbel bedreigen. En alsof dat niet genoeg is, zijn er daarnaast nog vele andere vragen over de aannames, die je niet zomaar af kunt doen met het "voor ogen houden van de waarheid", zoals hierboven wordt gesteld. Gelovigen die proberen vol te houden, dat het is zoals het altijd al geweest is, proberen in die zin een weinig geloof-waardig verhaal te slijten aan een kritische generatie die een grote hoeveelheid feiten aan zijn kant heeft.

Ik wil niet zeggen, dat de bijbel hiermee een nutteloos boek is, maar het wijst er wel op dat gelovigen (mezelf incluis) nog heel wat huiswerk te doen hebben...



*****

Glaubensbekenntnis – Dorothee Sölle
ich glaube an gott
der die welt nicht fertig geschaffen hat
wie ein ding das immer so bleiben muß
der nicht nach ewigen gesetzen regiert
die unabänderlich gelten
nicht nach natürlichen ordnungen
von armen und reichen
sachverständigen und uniformierten
herrschenden und ausgelieferten
ich glaube an gott
der den widerspruch des lebendigen will
und die veränderung aller zustände
durch unsere arbeit
durch unsere politik
ich glaube an jesus christus,
der recht hatte als er
"ein einzelner der nichts machen kann"
genau wie wir
an der veränderung aller zustände arbeitete
und darüber zugrunde ging
an ihm messend erkenne ich
wie unsere intelligenz verkrüppelt
unsere phantasie erstickt
unsere anstrengung vertan ist
weil wir nicht leben wie er lebte
jeden tag habe ich angst
daß er umsonst gestorben ist
weil er in unseren kirchen verscharrt ist
weil wir seine revolution verraten haben
in gehorsam und angst
vor den behörden
ich glaube an jesus christus
der aufersteht in unser leben
daß wir frei werden
von vorurteilen und anmaßung
von angst und haß
und seine revolution weitertreiben
auf sein reich hin
ich glaube an den heiligen geist
der mit jesus christus in die welt gekommen ist
an die gemeinschaft aller völker
und unserer verantwortung für das
was aus unserer erde wird -
ein tal voll jammer hunger und gewalt
oder die stadt gottes
ich glaube an den gerechten frieden
der herstellbar ist,
an die möglichkeit eines sinnvolleren lebens
für alle menschen
an die zukunft dieser welt gottes
amen
Ik geloof in God
die de wereld niet áf heeft geschapen
als iets dat altijd zo moet blijven
die niet regeert volgens eeuwige wetten
die onveranderlijk van kracht zijn
niet volgens natuurlijke ordeningen
van armen en rijken
deskundigen en onwetenden
heersers en afhankelijken
ik geloof in God
die de tegenspraak wil van wat leeft
en de verandering van alles
door ons werk
door onze politiek
ik geloof in Jezus Christus,
die het gelijk aan zijn kant had
toen Hij, 'een enkeling die niets kan beginnen',
precies zoals wij,
aan de verandering van alle omstandigheden werkte
en daaraan ten gronde ging.
als ik naar Hem zie moet ik toegeven
dat ons denken verlamd is,
onze fantasie verstikt,
onze inspanning vergeefs is,
omdat wij niet leven zoals Hij leefde.
elke dag ben ik bang
dat Hij voor niets is gestorven,
omdat Hij in onze kerken begraven is,
omdat wij zijn revolutie verraden
in gehoorzaamheid aan en angst voor
de gezagsdrager en de bestaande orde.
ik geloof in Jezus Christus
die opstaat in ons leven
zodat wij vrij worden
van vooroordelen en aanmatiging,
van angst en haat,
en zijn revolutie doorvoeren
in de richting van Zijn Rijk.
ik geloof in de heilige geest
die met Jezus in de wereld is gekomen,
in de gemeenschap van alle volkeren
en in onze verantwoordelijkheid
voor wat er uit onze aarde zal worden:
een dal vol ellende, honger en geweld,
óf de stad van God.
ik geloof in rechtvaardige vrede
die verwerkelijkt kan worden,
in de mogelijkheid van een zinvol leven
voor alle mensen;
in de toekomst van deze wereld van God.
amen

Schuilen - Geert Boogaard

Toen wij dachten
dat zij niets
meer wist,
wilde ik nog iets
proberen met
een heel oud lied,
niet omdat we
verlangden naar
een laatste woord,
maar om met haar
te schuilen
in een psalm.

Ik zei: Ook
al ga ik
dooreen dal
van de schaduwen
des doods...

En zij: Ik vrees
geen kwaad.

En ik: want Gij...

En zij:
zijt bij mij.

Vragenderwijs - Guillaume van der Graft

Ik vroeg het aan de vogels
de vogels waren niet thuis

ik vroeg het aan de bomen
hooghartige bomen

Ik vroeg aan het water
waarom zeggen ze niets
het water gaf geen antwoord

als zelfs het water
geen antwoord geeft
hoewel het zoveel tongen
heeft wat is er dan
wat is er dan
er is alleen een visserman

die draagt het water
onder zijn voeten
die draagt een boom op zijn rug
die draagt

op zijn hoofd een vogel.