Bid onophoudelijk

Als kind leerde ik op een evangelisch bijbelkamp: bidden is praten met God.
Ik vond dat toen al vreselijk verwarrend.
Want óf ik deed iets fout (ik had namelijk nooit en nog steeds niet het idee dat ik concrete antwoorden kreeg op mijn naar God uitgesproken gedachten of woorden) óf ik moest het woord praten ruimer interpreteren dan spreken, taalklanken gebruiken, woorden uiten. Dat laatste lijkt de oplossing voor de vraag waarom het praten van God anders is dan het praten van mensen. Het brengt bij mij vooral de vraag naar boven waarom we bidden niet gewoon anders definiëren.

Ik hoop in elk geval dat mijn kinderen niet besmet zullen raken met het idee dat je zou kunnen 'praten' met God. Die definitie van bidden mag van mij gisteren nog worden afgeschaft. Bidden lijkt mij maximaal een praten richting God. Of rust vinden in God. Of concentreren op de Eeuwige. Of... Ik kan legio betere definities verzinnen dan 'praten met God' die het mysterieuze aspect van gebed geen geweld aandoen. Dat sommige mensen menen een reactie te ontvangen op hun gebed, is bij gebruik van zo'n andere definitie mooi meegenomen. Maar het is niet langer de norm, terwijl 'praten met God' in zichzelf actie-reactie veronderstelt.

Op catechisatie leerde ik een ezelsbruggetje van b's met betrekking tot bidden. Ik meen me te herinneren dat het ging om 5xb:
- bedanken
- belijden (als in biechten)
- beloven
- beklagen
- bevragen
Of dit ook de juiste volgorde is, weet ik niet. Maar het vereist in elk geval een andere definitie dan 'praten met God', anders brengt het een mens meer frustratie dan vrede.

In het onderstaande gebed van Franciscus van Assisi zie ik dat gebed veel meer een handelend spreken is, dan een verzoek indienen of beslissingsbevoegdheid over je leven bij God neerleggen. Dat is voor mij bijzonder bevrijdend. Ik hoef niet om elke hap eten een zegen te vragen, ik hoef God niet aan te klagen en op antwoord te wachten, ik hoef niet aan God voor te leggen of ik een rode of blauwe auto zal kopen, ik hoef me niet af te vragen met welke talenten God mij wil laten woekeren in mijn werkomgeving... het is levenshouding, levenshouding, levenshouding dat de klok slaat in een tijd van gebed en de reactie op mijn spreken ben ikzelf, door te handelen naar dat spreken.

Heer, maak mij tot instrument van Uw vrede:
dat ik, wat haat is, liefde breng;
waar schuld is: vergeving;
waar tweedracht is: eenheid;
waar dwaling is: waarheid;
waar twijfel is: geloof;
waar wanhoop is: hoop;
waar duister is: licht;
waar narigheid is: blijdschap;

Geef dat ik zoek
niet zozeer getroost te wórden, alswel te troosten;
niet zozeer begrepen te wórden, alswel te begrijpen;
niet zozeer bemind te wórden, alswel te beminnen.

Want wie geeft, ontvangt;
wie zichzelf vergeet, vindt zichzelf;
wie vergeeft, wordt vergeven;
wie sterft, krijgt eeuwig leven.
Amen.
(Francissus van Assisi, 1182-1226)

Dat brengt me op Dorothee Sölle, een Duitse theologe. Ze schreef theologische werken, maar ook gedichten, politeke avondgebeden, schuld- en geloofsbelijdenissen. Sölle stelde dat God de mens nodig heeft: God has no hands except from our hands (een citaat van Teresa van Avila). Ze was ook degene die de term christofascisme introduceerde. Theoloog Tom Faw Driver waarschuwt hiervoor in 'Christ in a changing world: toward an ethical Christology', door erop te wijzen hoe christofascisme ertoe leidt dat christenen hun zienwijze opleggen in religie, in cultuur, in politiek. Sölle was hier wars van, zag het als een arrogante, totalitaire, imperalistische houding van de kerk. In eerste instantie van de Duitse kerk tijdens de Tweede Wereldoorlog, in tweede instantie van de kerk met een autoritaire theologie.

Hoe anders dan dat is -gelukkig maar- de theologie van Sölle. Zij stelt dat we God anders moeten begrijpen dan we tot nu toe gedaan hebben. God is geen almachtig wezen, medeaansprakelijk voor ons lijden, maar hij lijdt met ons mee. En de mens heeft de verantwoordelijkheid om samen te strijden tegen dit lijden: tegen onderdrukking, sexisme, antisemitisme en elke andere vorm van autoritarisme.

Natuurlijk is er de nodige kritiek geweest op Dorothee Sölle. Voor mij is het belangrijkste, dat ze handelde naar haar spreken. Ze was actief in de politiek, sprak zich uit over allerlei controversiële thema's zoals de Vietnamoorlog, en organiseerde het Politisches Nachtgebet. Bij die gebedsdiensten ging het niet alleen om bidden. Nee, er werd informatie gegeven over de thema's van de avondgebeden, sprekers uitgenodigd, gediscussieerd... Het werd Sölle door de Duitse kerk trouwens niet allemaal in dank afgenomen - men vond haar misschien te activistisch. En dat terwijl ik denk: is dat niet hetgene wat overblijft, als je de bijbel ontdoet van cultuurhistorische en historisch-kritische ballast? Dan kun je toch eigenlijk niet anders? Dorothee Sölle had helemaal gelijk toen ze de kerk, toen ze de christen, toen ze ieder die iets meent te kunnen zeggen over God, irriteerde met haar Politische Nachtgebeten. "Gerechtigkeit ist ein Name Gottes"!

Minderheiten

Lehre uns minderheit werden gott
in einem land das zu reich ist
zu fremdenfeindlich und zu militärfromm
paß uns an deine gerechtigkeit an
nicht an die mehrheit
bewahre uns vor der harmoniesucht
und den verbeugungen vor den großen zahlen

Sieh doch wie hungrig wir sind
nach deiner klärung
gib uns lehrerinnen und lehrer
nicht nur showmaster mit einschaltquoten
sie doch wie durstig wir sind
nach deiner orientierung
wie sehr wir wissen wollen was zählt

Verschwistere uns mit denen die keine lobby haben
die ohne arbeit sind und ohne hoffnung
die zu alt sind um noch verwertet zu werden
zu ungeschickt und zu nutzlos

Weisheit gottes zeig uns das glück derer
die lust haben an deinem gesetz
und über deiner weisung murmeln tags und nachts
sie sind wie ein baum
gepflanzt am frischen wasser
der frucht bringt zu seiner zeit

Voor wie iets meer wil weten over Dorothee Sölle: http://www.streventijdschrift.be/artikels/04/WolfSolle.htm